CHINAWARE LÀ GÌ? TẠI SAO NGƯỜI CHÂU ÂU LẠI GỌI TRUNG QUỐC LÀ CHINA

Nhiều bạn học tiếng Anh thấy từ “China” có nghĩa là Trung Quốc. Tại sao người châu Âu lại gọi Trung Quốc là China? Người tiêu dùng khi đi mua đồ sứ thấy từ “china” là e ngại và cho rằng hàng hóa đó xuất xứ từ Trung Quốc. Đối với các nhà sản xuất việc ghi rõ xuất xứ, chất liệu hàng hóa, tên thương hiệu rõ ràng là điều bắt buộc.

Rất nhiều thương hiệu nổi tiếng trên thế giới có chữ chinaware trong tên của họ. Ví dụ như các thương hiệu của Hàn Quốc như Hankook, Haengnam, Sambo, và Seokchon.

Vậy chinaware là gì? Khi mua đồ sứ, nếu người tiêu dùng đọc dòng chữ dưới đáy sản phẩm hoặc trên bao bì sản phẩm: chinaware hoặc bone china…thì không nên mặc nhiên cho là sản phẩm đó là của Trung Quốc sản xuất. Chinaware có nghĩa là đồ sứ gia dụng, hoặc bone china là sứ tro xương (bone china chỉ ra rằng nguyên liệu sản xuất ra đồ sứ là loại sứ tro xương, loại sứ hạng sang đắt tiền), hoặc porcerlain là sứ (chất liệu cao lanh-đất sét).

     Tại sao lại goi là chinaware? Để hiêu thêm về chữ nghĩa trên sản phẩm sứ và nguyên nhân viết dòng chữ đó, chúng tôi xin giới thiệu với người tiêu dùng bài viết “Nghĩa của từ china” của tác giả Vương Thánh Lương dưới đây.

     Từ đời Hán đến nay, Cảnh Đức là trung tâm gốm sứ nổi tiếng của Trung Quốc. Gốm sứ Cảnh Đức theo “con đường tơ lụa” đến châu Âu từ rất sớm. Người châu Âu biết Trung Quốc qua đồ sứ Cảnh Đức, cho nên danh từ “đồ sứ” đã trở thành biểu trưng cho Trung Quốc, nghĩa là “Trung Quốc là đồ sứ, đồ sứ là Trung Quốc”, và Xương Nam được phiên âm thành China. Cảnh Đức (Jingdezhen) thành phố nổi tiếng gốm sứ của Trung Quốc.

Cụm từ China trong tiếng Anh vừa có ý nghĩa “Trung Quốc ” lại có ý nghĩa “Đồ Sứ”. Từ lâu, Trung Quốc đã được gọi là “Nước sứ ”, vậy Trung Quốc và đồ sứ có cội nguồn gì không?

     Tài liệu khảo cổ đã minh chứng, tiền thân của đồ sứ là sứ xanh nguyên thủy, là sản vật của giai đoạn từ đồ gốm quá độ sang đồ sứ, vừa có đặc điểm của sứ, đồng thời để lại dấu vết của đồ gốm nguyên thủy. Đồ sứ xanh nguyên thủy của Trung Quốc được phát hiện tại di chỉ văn hóa Long Sơn huyện Hạ Tây Sơn, đến nay đã có khoảng 4200 năm. 

Đồ sứ chân chính của Trung Quốc xuất hiện tại thời kỳ Đông Hán (năm 23-220 công nguyên ). Đồ sứ trước hết xuất hiện tại tỉnh Chiết Giang miền Nam. Sau đó, kỹ thuật làm đồ sứ đã từ miền Nam truyền đến miền Bắc và được phát triển nhanh chóng. Trong đó sự kiện quan trọng nhất là việc sản xuất sứ trắng. Sứ trắng diễn biến từ sứ xanh, sự khác biệt giữa hai loại đồ sứ này chủ yếu là tại mộc và hàm lượng sắt trong chất men. Nếu đất sứ hàm lượng sắt ít thì mộc trắng, hàm lượng sắt nhiều thì màu tối hơn, hiện lên mầu tro, mầu ghi và mầu ghi sẫm. Riêng nói về sự phát triển của đồ sứ, đã được phát triển từ tráng men mầu đơn nhất đến nhiều màu, nhưng phần lớn đồ sứ có mầu đều lấy mầu trắng làm nền để tô thêm các mầu sắc khác. Vì vậy, việc sản xuất sứ trắng có ý nghĩa cực kỳ sâu xa đối với việc phát triển đồ sứ. 

Trong thời kỳ Đời Đường và Đời Tống từ thế kỷ 11 đến đầu thế kỷ 13 công nguyên, kỹ thuật sản xuất gốm sứ của Trung Quốc tiếp tục được phát triển. Chính đồ gốm tráng men ba mầu Đời Đường là hàng mỹ nghệ được sản xuất trong thời kỳ này, chủ yếu là tráng men lên phôi và gây nên sự biến đổi hóa học trong quá trình nung. Đồ gốm tráng men ba mầu Đời Đường đã hấp thụ những đặc điểm mỹ nghệ của tranh thủy mặc và tượng nặn của Trung Quốc, trang trí đồ án bằng các hình thức dán , khắc, vẽ v.v , cùng lúc dùng men đỏ, men xanh và men trắng trên một đồ gốm, sau khi nung trong nhiệt độ cao, men ba mầu hòa vào nhau, ba mầu đã trở thành có rất nhiều mầu sắc, gây cho người xem một thị giác rực rỡ nhiều mầu, đó là đặc điểm của đồ gốm tráng men ba mầu Đời Đường Trung Quốc.

     Đời Minh (năm 1368-1644 công nguyên) và Đời Thanh (năm 1644-1911 công nguyên) là thời kỳ sản xuất đồ sứ phồn thịnh nhất Trung Quốc, số lượng và chất lượng về sản xuất đồ sứ đã đạt đến đỉnh cao. Việc xác định thành phố Cảnh Đức Trấn ở miền Nam là “thủ đô sứ” đã khiến các lò nung đồ sứ Cảnh Đức Trấn thống trị làng sứ của Đời Minh và Đời Thanh trong suốt mấy trăm năm , mãi cho đến nay, đồ sứ cao cấp nhất Trung Quốc vẫn được sản xuất tại đây. Ngay từ thế kỷ thứ 8 đồ sứ Trung Quốc đã bắt đầu bán sang nước ngoài. Trước đó, “con đường tơ lụa ”nổi tiếng đã triển khai sự giao lưu thương mại và văn hóa giữa Trung Quốc với nước ngoài, Trung Quốc được coi là “Nước Tơ ”. Sau thế kỷ thứ 8, Trung Quốc lại bắt đầu nổi tiếng thế giới về “Nước Sứ” cùng với đồ sứ Trung Quốc bán sang nước ngoài.

     Đồ sứ Trung Quốc ban đầu chủ yếu xuất khẩu sang khu vực Châu Á. Bước sang thế kỷ 17, hoàng thất và cung đình Tây Âu bắt đầu dấy lên cơn sóng tích trữ đồ sứ Trung Quốc. Sau khi Bồ Đào Nha mở đường hàng hải mới, đồ sứ cũng trở thành món quà quý hiếm nhất trong xã hội Châu Âu. Lúc đó, phong cách nghệ thuật Rococo lưu hành tại Châu Âu mang đặc sắc là sinh động, tươi đẹp, nhẹ nhàng và tự nhiên, tác phong nghệ thuật này có hiệu quả như nhau với phong cách nghệ thuật Trung Quốc là tinh vi, dịu dàng, xinh xắn và tao nhã. Điều này cũng đã xúc tiến việc lưu hành mặt hàng đậm đà phong cách Trung Quốc trong đó kể cả đồ sứ trong cả xã hội Châu Âu.

Theo thống kê chưa đầy đủ, thế kỷ 17, bình quân mỗi năm Trung Quốc xuất khẩu khoảng 200 nghìn sản phẩm đồ sứ, bước sang thế kỷ 18, năm nhiều nhất lên tới khoảng 1 triệu chiếc. Đồ sứ Trung Quốc bán chạy trên thế giới và trở thành mặt hàng mang tính chất thế giới. Từ China cũng truyền bá rộng rãi khắp nước Anh và lục địa Châu Âu cùng với đồ sứ Trung Quốc, trở thành đại danh từ của đồ sứ, khiến “Trung Quốc” và “Đồ sứ ”trở thành một từ ngữ nghĩa đôi gắn chặt với nhau. Về sự biến đổi này rút cuộc được xác định từ bao giờ không ai biết được, nhưng điều có thể khẳng định là, chính vì Trung Quốc đạt được thành tựu rực rỡ về đồ sứ thời cổ cũng như con đường truyền bá đồ gốm sứ sau đó, đã khiến mặt hàng đậm đà mầu sắc Trung Quốc này được nhân dân thế giới yêu thích, và luôn luôn gắn chặt Trung Quốc với đồ sứ.

Nguồn tin: (Theo Vương Thánh Lương – Biết Tất Tật Chuyện Trong Thiên Hạ, NXB Lao Động)